Իրադարձությունների ժամանակագրություն

Սեպտեմբերի 27

Ըստ Արցախի նախագահի մամուլի քարտուղարի՝ առավոտյան սկսված ռազմական գործողությունների արդյունքում Ադրբեջանի զինված ուժերը հրետակոծում են նաև խաղաղ բնակավայրերը, այդ թվում`մայրաքաղաք Ստեփանակերտը: Ստեփանակարտում հայտարարվել է օդային տագնապ։ Ըստ ՀՀ ՊՆ խոսնակի՝ հայկական կողմը խոցել է ադրբեջանական երկու ուղղաթիռ և երեք ԱԹՍ, Ադրբեջանը ունեցել է նաև մարդկային և տեխնիկական կորուստներ, մասնավորապես 3 տանկի կորուստ։ ԱՀ ՊՆ, ՊԲ հրամանատար Ջալալ Հարությունյանը հանդես է եկել մարտակոչով։ Ըստ Արցախի Մարդու իրավունքների պաշտպանի՝ Ադրբեջանի հարձակման հետևանքով Արցախի քաղաքացիական բնակչության շրջանում կան կորուստներ։ Մարտունու շրջանում երկու անձ է զոհվել՝ մեկ կին ու մեկ երեխա, կա երկու վիրավոր։ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը երկրի տարածքում հայտարարել է ռազմական դրություն և համատարած զորահավաք։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտնել է երկրում ռազմական դրության և ընդհանուր զորահավաք հայտարարելու մասին։ Ըստ տեղեկատվական փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի՝ Ադրբեջանում արգելափակվել են գրեթե բոլոր սոցիալական մեդիաները. Facebook, Youtube, Whatsapp, TikTok, աշխատում է միայն Twitter-ը։ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը մամլո ասուլիսի ժամանակ հայտնել է, որ Արցախի դեմ լայնածավալ պատերազմում Ադրբեջանի հետ կռվում է նաև Թուրքիան, որը ներկայացված է մեծաքանակ ռազմական տեխնիկայով, օդուժով և վարձկան զինվորներով։

Սեպտեմբերի 28

Սեպտեմբերի 28-ին Ադրեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հրամանագրով երկրում հայտարարվել է մասնակի զորահավաք։ Արցախի պաշտպանության նախարարությունը հրապարակել է սեպտեմբերի 28-ին հակառակորդի դեմ ծավալված մարտերի ընթացքում զոհված 28 զինծառայողների անունները։ Երկու կողմերի զինված ուժերը պարբերաբար հրապարակում են հակառակորդի զինտեխնիկան ոչնչացնելու տեսանյութեր։ Ադրբեջանը ներկայացնում է հիմնականում Արցախի պաշտպանական զինատեսակների, մասնավորապես «Օսա-ԱԿ»-ներին հարվածելու տեսանյութեր, իսկ հայկական կողմը հրապարակում է Ադրբեջանի հարձակվողական զինտեխնիկայի, մասնավորապես հարվածային անօդաչու սարքերի, տանկերի և այլ մարտական մեքենաներ ոչնչացնելու տեսանյութեր։ Երեկոյան Հայաստանի պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչ Արծրուն Հովհաննիսյանը հայտնել է, որ Ադրբեջանը սկսել է լայնամասշտաբ հարձակողական նոր գործողություն Արաքսի հովտի հատվածում և Մատաղիս-Թալիշ հատվածներում։ Հաղորդագրության համաձայն՝ Արցախի ՊԲ-ը հաջող դիմակայել է բոլոր հարձակումներին՝ հակառակորդին հասցնելով անձնակազմի և տեխնիկայի զգալի կորուստներ, մասնավորապես ոչնչացվել է 22 միավոր տանկ, 10 միավոր այլ զրահատեխնիկա, ավելի քան 370 զինվորական։

Սեպտեմբերի 29

Սեպտեմբերի 29-ի առավոտյան ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ Ադրբեջանը կրակ է վարել ՀՀ ԶՈՒ Վարդենիսի զորամասի, ինչպես նաև օդուժ են կիրառել դիրքերի ուղղությամբ։ Ադրբեջանական հարվածային ԱԹՍ-ի հարվածից Վարդենիսում այրվել է քաղաքացիական ավտոբուս։

ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը հայտնում է, որ Ժամը 10։30-ին Թուրքիայի ռազմաօդային ուժերին պատկանող F-16 կործանիչները օդ են բարձրացել Ադրբեջանի «Գյանջա» օդանավակայանից և ապահովել են «Դալյար» օդանավակայանից ՀՀ Վարդենիսի տարածաշրջանի Վարդենիս, Մեծ Մասրիկ, Սոթք տարածաշրջաններում տեղակայված ՀՀ բնակավայրերի և ԶՈՒ ցամաքային ստորաբաժանումների ուղղությամբ Ադրբեջանի ՍՈՒ-25 և թուրքական արտադրության «Բայրաքթար» ԱԹՍ-ով ռմբահրթիռային հարվածները։ F-16 կործանիչի կողմից ՀՀ օդային տարածքում խոցվել է ՀՀ ԶՈւ ռազմաօդային ուժերի ՍՈւ-25 գրոհիչը, օդաչուն զոհվել է։ Թուրքիայի Հանրապետության F-16 բազմաֆունկցիոնալ կործանիչը գտնվել է 60 կմ խորության, 8200 մետր բարձրության վրա։

Սեպտեմբերի 30

Արցախի նախագահի մամուլի խոսնակ Վահրամ Պողոսյանը հայտնել է, որ Ադրբեջանի ռազմական ինքնաթիռը ռմբակոծել է Մարտակերտ քաղաքը, որի հետևանքով երեք խաղաղ բնակիչ է զոհվել, կան նաև վիրավորներ։

Հոկտեմբերի 1

Մարտունի քաղաքում Ադրբեջանական հրթիռից վիրավորում են ստացել ֆրանսիական Le Monde պարբերականի երկու լրագրողներ: Հայկական կողմը խոցել է 3 ինքնաթիռ, 2 ուղղաթիռ և 6 ԱԹՍ: Երեկոյան Ադրբեջանական զինուժի կողմից հրետակոծվել է Սոթք-Քարվաճառ ավտոճանապարհը:

Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հայտարարել է, որ ավելի քան 300 սիրիացի իսլամիստ թուրքական Ղազիանթեփով ուղարկվել է Ադրբեջան՝ պատերազմին մասնակցելու նպատակով։ Նա նաև հայտնել է, որ տեղեկությունը հաստատված փաստ է, այդ մարդիկ նույնականացվել են և նրանց հետևվում են, նրանք բոլորն էլ կապ ունեն «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական կազմակերպության հետ։

Հոկտեմբերի 2

Արցախի Պաշտպանության բանակի փոխհրամանատար Արթուր Սարգսյանը հոկտեմբերի 2-ի առավոտյան հայտնել է, որ ադրբեջանցի խոցված սպայի մոտ հայտնաբերված իսրայելական «Թադիրա» մակնիշի ռադիոկայանի վերծանման արդյունքում պարզվել է, որ նշված ուղղություններում խմբավորումները ղեկավարվում են հիմնականում արաբերենով։

Հոկտեմբերի 4

Առավոտյան Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հայտնեց, որ Ադրբեջանը շարունակում է հրթիռակոծել մայրաքաղաք Ստեփանակերտը «Պոլոնեզ» և «Սմերչ» համակարգերով, ինչին ի պատասխան Արցախի բանակը այսուհետ կթիրախավորի Ադրբեջանի խոշոր քաղաքներում մշտական տեղակայված զինվորական օբյեկտները։ Հայտարարությունից քիչ անց Արցախի հանրապետության նախագահի խորհրդական Վահրամ Պողոսյանը հայտնեց, որ ոչնչացվել է Գանձակի օդանավակայանը, որն օգտագործվում էր նաև Ադրբեջանի ռազմաօդային և հակաօդային պաշտպանության ուժերի կողմից։

Երեկոյան Արցախի Հանրապետության նախագահի խոսնակը հայտնեց, որ Ադրբեջանը սկսել է հրթիռակոծել նաև Շուշին։ Ստեփանակերտում և Շուշիում հրթիռակոծությունների հետևանքով կան քաղաքացիական զոհեր։

Արձագանք

Հակամարտող կողմերից

Հայաստան, Արցախ

•  Հայաստան Սեպտեմբերի 28-ին Հայաստանի Ազգային ժողովը միաձայն՝ 118 կողմ ձայներով ընդունել է Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական ագրեսիան դատապարտելու վերաբերյալ ԱԺ հայտարարության նախագիծը։
•  Արցախ ԱՀ նախագահ Արայիկ Հարությունյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է. «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, վաղ առավոտյան եղել եմ առաջնագծի հարավային թևում: Տեղում ծանոթացել եմ իրավիճակին, հրամանատարության հետ քննարկել անելիքները: Տղաների մարտական ոգին ու հաղթանակի հանդեպ վստահ տրամադրությունները միայն վարակիչ են: Պաշտպանության բանակը ոչ միայն այդ ուղղությամբ, այլև շփման գծի ողջ երկայնքով շարունակում է յուրաքանչյուր սանտիմետր հողի համար կենաց ու մահվան պայքար մղել: Թշնամուն ջախջախելու մեր ջանքերը, անկասկած, պսակվելու են հաջողությամբ։

Հայկական սփյուռք

Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը (ANCA) Թրամփի վարչակազմին կոչ է անում ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության արտասահմանյան ակտիվների վերահսկման գրասենյակի միջոցով խիստ պատժամիջոցներ սահմանել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի և նրանց բարձրաստիճան զինվորական ղեկավարների դեմ՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Արցախի Հանրապետությունում (Լեռնային Ղարաբաղում) քաղաքացիական բնակչության դեմ ռազմական հանցագործությունների համար： «Ակնկալում ենք, որ ֆինանսների նախարարությունն օպերատիվ կերպով կգործի, որպեսզի ապահովի այդ պատժամիջոցների կիրառումը։ Նրանք երկուսն էլ ռազմական հանցագործներ են, և ԱՄՆ կառավարությունը պետք է նրանց որպես այդպիսին վերաբերվի»,- հայտարարել է Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախմբի նախագահ Րաֆֆի Համբարյանը։

Ադրբեջան, Թուրքիա

•  Ադրբեջան – Իլհամ Ալիև․ Հայաստանի հետ խնդիրը պետք է լուծվի երկխոսության միջոցով, բայց դրա համար պետք է հիմք լինի։
•  Թուրքիա – «Ադրբեջանը մենակ չէ, Թուրքիան նրա կողքին է, և Ադրբեջանը ունի մեր լիակատար աջակցությունը»,- հայտնել է Թուրքիայի նախագահականի խոսնակ Իբրահիմ Քալընը։

Պետություններ

•  Ռուսաստան – Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն կոչ է արել անհապաղ դադարեցնել կրակը ԼՂՀ հակամարտության գոտում։
•  Ղազախստան – Նուրսուլթան Նազարբաևը խնդրում են Հայաստանին և Ադրբեջանին դադարեցնել ռազմական գործողությունները:
•  Ֆրանսիա – Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը հայտարարել է, որ կշարունակի ակտիվորեն աշխատել Արցախի հակամարտության կարգավորման ուղղությամբ:
•  Իրան – Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը մտահոգությունն է հայտնել Լեռնային Ղարաբաղում զարգացումների կապակցությամբ:
•  ԱՄՆ – Քարտուղար Մայք Պոմպեոն կոչ է անում հակամարտող կողմերին հրադադար հաստատել և դատապարտում է երրորդ ուժերի միջամտությունը։
•  Գերմանիա – Գերմանիայի կանցլերը հայտարարել է, որ Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում հրադադար է անհրաժեշտ։
•  Վրաստան – Վախթանգ Գոմելաուրին հավաստիացրել է, որ ղարաբաղյան առճակատման սկզբից Վրաստանի կառավարությունը ժամանակավորապես արգելել է Վրաստանի տարածքով Հայաստան ու Ադրբեջան ռազմական բեռների տեղափոխումը օդային ու ցամաքային ճանապարհով, որի մասին կողմերը տեղեկացվել են։
•  Չինաստան – Չինաստանի Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակը նշել է, որ իրենք հույս ունեն, որ հակամարտության մեջ ներգրավված բոլոր կողմերը կմնան հանգիստ ու զուսպ։

 Շվեյցարիա – Շվեցարիայի կառավարությունը կոչ է արել դադարեցնռլ ռազմական գործողությունները։

Դրական ու բացասական կողմեր, ազդեցություն, նպատակը, ինչու

Քննարկում
Վարակի պատճառով երկրները ունեցան շատ կորուստներ, այդ թվում և Հայաստանը։ Երկիրն թուլացավ ինչ-որ չափով։ Այդ առիթից օգտվեց Ադրբեջանը։ Ալիևի և Նիկոլի վերջին հանդիպումից հետո Ադրբեջանն սկսեց հարձակման պլաններ կազմել։ Արդյունքում նա հարձակում սկսեց Սեպտեմբերի 27ին։ Մինչ այս պատերազմը , Ադրբեջանը հունիսի մեջ կրկին հարձակում էր կատարել և անցել էր սահմանված կրակոցների քանակը (հենց այս պատճառով էլ Ալիևն ու Նիկոլն հանդիպել էին):

Բացասական կողմ
Երկու կողմերն էլ ունեցան բավականին կորուստներ։Այդ ընթացքում տուժեց հայկական կողմը։ Հայկական կողմերը ունեցան զինտեխնիկայի, տարածքի, զինծառայողների և խաղաղ բնակիչների կորուսներ։Ոչնչացվեցին գյուղեր։ Սակայն միայն հայերը վնաս չտարան։ Ադրբեջանն էլ ունեցավ կորուստներ, բայց ավելի քիչ քան Հայաստանը։

Դրական կողմ
Չեմ կարծում, որ այս իրավիճակն ինչ-որ դրական կողմ ունի։